Waarom (digitale) anderhalvelijns-zorg een duurzaam alternatief is voor ziekenhuiszorg

blog

De stijgende zorgkosten omlaag brengen, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van de zorg. Het is al jaren een belangrijke uitdaging. En zorgt ervoor dat er steeds andere vormen van zorg georganiseerd en beproefd worden. Anderhalvelijnszorg is ook zo’n initiatief. En veelbelovend. Want deze zorg blijkt goedkoper en sneller. Maar tegelijk ook persoonlijk en dichtbij voor de patiënt.

Anderhalvelijnszorg is zorg die anders in een ziekenhuis werd verleend, maar nu buiten het ziekenhuis plaatsvindt. In een praktijk, wijkkliniek of gezondheidscentrum. Of bij patiënten thuis. Waarbij medisch specialisten samenwerken met huisartsen. Het is een duurzaam alternatief voor laagdrempelige en persoonlijke zorg dichtbij huis, dat de druk in ziekenhuizen verlaagt.

Digitale oplossingen maken (meer) initiatieven voor anderhalvelijnszorg mogelijk of succesvoller. Hier zijn al verschillende praktijkvoorbeelden van. Een aantal vind je toegelicht terug in dit artikel. Daarnaast lees je over mogelijkheden en kansen die er ontstaan, wanneer we ‘digital’ integreren in de anderhalvelijnszorg.

Welke zorg is geschikt voor anderhalvelijnszorg?

Zorg met een lage complexiteit, of zorg die niet afhankelijk is van geavanceerd ziekenhuisapparatuur, zijn bij uitstek geschikt voor anderhalvelijnszorg. Ook wanneer een zorgvraag te specialistisch is voor de huisarts, maar ziekenhuiszorg misschien nog niet nodig is, kan anderhalvelijnszorg een goed alternatief zijn. Bijvoorbeeld in een gezondheidscentrum. De medisch specialist onderzoekt dan lastig te beoordelen klachten van de patiënt in een eenmalig adviesconsult. En geeft de huisarts bevestiging of specialistisch advies over de vervolgzorg. In Amsterdam is zo’n medisch punt met huisartsen en medisch specialisten opgezet. Hier worden onder andere op het gebied van KNO en Oogheelkunde vragen beantwoord.

Bij de opzet van initiatieven voor anderhalvelijnszorg, wordt ook gekeken naar patiënten die vaak onnodig naar het ziekenhuis komen. Dit blijkt bijvoorbeeld het geval bij patiënten met hartklachten. Een groot deel van hen blijkt geen cardiale aandoening te hebben of puur met medicijnen behandeld te kunnen worden. Bij HartKliniek, een apart opgezet punt voor deze patiëntengroep, kunnen patiënten snel terecht bij de cardioloog voor een eerste screening, controle, behandeling en nazorg.

Ook lang niet alle zorg die revalidatieartsen nu leveren, hoeft in de tweede lijn plaats te vinden. Bijvoorbeeld bij revalidatie voor aandoeningen aan hand en pols kunnen gespecialiseerde fysio- en ergotherapeuten een deel overnemen. De revalidatiearts doet dan alleen nog de intake en is beschikbaar voor overleg. En buiten het ziekenhuis wordt er multidisciplinair samengewerkt aan een behandelplan.

De voordelen van anderhalvelijnszorg

Door zorg buiten het ziekenhuis te organiseren profiteren patiënten van een snellere diagnose en kortere wachttijden. En goedkopere zorg. Want als een huisarts advies inwint bij een medisch specialist uit het ziekenhuis, wordt deze zorg vergoed uit de basisverzekering. Geen kosten dus voor de patiënt. Terwijl een ziekenhuisbezoek wordt verrekend met het eigen risico.

De tevredenheid bij patiënten neemt door deze voordelen alleen maar toe. En de druk in ziekenhuizen daalt juist. Omdat onnodige doorverwijzingen naar het ziekenhuis worden voorkomen en patiënten sneller naar huis kunnen. Daarbij leren huisartsen en medisch specialisten op deze manier ontzettend veel van elkaar. Door de intensieve samenwerking wordt de zorg optimaal afgestemd op de patiënt.

Anderhalvelijnszorg - ook digitaal

Naast de fysieke centrale punten, waar nu anderhalvelijnszorg wordt georganiseerd, ontstaan er ook steeds meer digitale initiatieven. Bijvoorbeeld in vorm van digitale monitoring, waarbij patiënten op afstand worden begeleid bij hun klachten. Of specialistische adviesconsulten, waarbij patiënten hun niet-spoedeisende vraag digitaal stellen. In het Anders Beter Centrum, dat ook als anderhalvelijnszorg-initiatief is opgezet, kunnen huisartsen een beroep doen op online meedenkconsulten. Tijdens deze consulten wint de huisarts deskundig advies in bij medisch specialisten uit het ziekenhuis, waarmee ze vervolgens het vervolgtraject starten. De patiënt hoeft dan niet naar het ziekenhuis. En vaak blijkt dit voldoende. Dan is de zorgvraag beantwoord of is er alleen nog extra zorg van de huisarts gewenst. Patiënten komen alleen nog naar het ziekenhuis wanneer dit echt nodig blijkt.

Hoe digitale middelen anderhalvelijnszorg stimuleren

De coronacrisis heeft het anders vormgeven van zorg een extra duw gegeven. Zowel specialisten als patiënten zijn meer gewend geraakt aan digitale zorg. En dat is nu een voordeel, waar ook van te profiteren valt bij nieuwe initiatieven voor anderhalvelijnszorg. Want digitalisering breidt de mogelijkheden tot anderhalvelijnszorg flink uit. En zorgt voor meer profijt en optimalisatie. Hoe? Met inzet van digitale tools, apps en online communicatiemiddelen. Bijvoorbeeld voor zorg op afstand, eigen regie voor de patiënt en veilige communicatie en uitwisseling van medische data.

Hoe is digital te integreren in anderhalvelijnszorg? Een paar mogelijkheden:

Snellere diagnoses - wel of geen ziekenhuiszorg nodig?

Met inzet van digitale middelen, zijn diagnoses sneller en gerichter te stellen. Denk aan apps die helpen bij het bepalen van de urgentie bij een hulpvraag. Bijvoorbeeld bij ongelukken en rampen. Op basis van de informatie uit de app kan worden bepaald of er specialistische ziekenhuiszorg nodig is, of niet. Ook Artificial Intelligence (AI), gaat een steeds belangrijkere rol spelen bij het stellen van diagnoses, is onze verwachting. Met veel data en de juiste algoritmes, kunnen aandoeningen vroegtijdig voorspeld of vastgesteld worden. (Onnodige) ziekenhuisbezoeken kunnen op deze manier gereduceerd worden.

Meer zorg op afstand met ‘slimme zorg’ en monitoring-tools

Met ‘slimme zorg’ en apps is steeds meer zorg op afstand te realiseren. Bijvoorbeeld met de ‘slimme pleister’. Die eruit ziet als een gewone wondpleister, maar allerlei sensoren heeft die continu het hartritme en de ademhalingsfrequentie van de patiënt meten. Als de waarden een bepaalde tijd afwijken, wordt er een melding verstuurd richting zorgverleners.

Ook apps zijn goed in te zetten voor het monitoren van ziektebeelden op afstand. Twee voorbeelden zijn HartWacht, voor hartmonitoring. En het door E-sites ontwikkelde Happi huid, voor de monitoring van huidziektes. Patiënten doen zelf thuis metingen en observaties en hun medisch specialist kijkt op afstand mee. Op deze manier zijn het hele jaar door goede metingen of waarnemingen te verrichten, gewoon vanuit huis. Patiënten ervaren meer vrijheid, inzicht en vertrouwen. En daardoor een verhoogde kwaliteit van leven.

Patient empowerment - meer eigen regie en controle voor de patiënt

Patiënten willen meer eigen regie krijgen over hun gezondheid. Apps en tools die patiënten meer inzicht geven in hun eigen gezondheid, hebben ook een positief effect op voorkoming van zorg of voorkoming van verergering van het ziektebeeld. Dit vanwege de signalerende functie. Denk eens aan de mogelijkheden om patronen te ontdekken, of om naast het ziektebeloop ook de gemoedstoestand van de patiënt inzichtelijk te maken. Hier kan tijdig op geanticipeerd worden, wat vaak ergere klachten voorkomt.

Uiteraard spelen het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) en de sinds 2020 verplichte Persoonlijke GezondheidsOmgeving (PGO) ook een belangrijke rol in het bieden van inzicht in gezondheidsgegevens. Het inzicht helpt patiënten om regie te te nemen in hun eigen zorgproces. Idealiter wil je data uit applicaties kunnen toevoegen in een EPD of PGO, en andersom. Helaas is het op dit moment nog altijd niet zover.

Anderhalvelijnszorg blijft

Anderhalvelijnszorg is nog volop in beweging, maar blijft. Deze tussenstap, de verbinding tussen de huisartsen (eerstelijns) en ziekenhuiszorg (tweedelijns), wordt een normale gang van zaken. Zorg gaat steeds meer rondom mensen plaatsvinden, en wordt steeds meer zorg op maat aangeboden. Er wordt daarbij ook alsmaar kritischer gekeken naar wat de juiste plek is voor elke specifieke stap in het zorgproces. Dit betekent: alleen in de specialistische tweede lijn als dat echt nodig is.

Digitalisering speelt een cruciale rol in deze zorgverandering, maar er zal altijd gewaakt moeten worden voor een goed evenwicht tussen efficiëntie en persoonlijke aandacht.
Digitale middelen kunnen delen vervangen en processen efficiënter maken, maar de patiënt moet centraal blijven staan. Menselijk contact blijft een wezenlijk onderdeel van zorg.

Samenwerken om te innoveren in de zorg

Het is van belang om digitale middelen naadloos aan te laten sluiten bij zorgprocessen. En veiligheid te waarborgen bij het gebruik ervan. Dit vraagt om kennis. Over zorginnovatie, privacy en security, en over perfect werkende technieken. Onderwerpen waar wij als digitaal partner graag in meedenken. Vanuit de ervaring bij E-sites in het ontwikkelen van tools voor efficiëntere werkprocessen in de zorg en apps die bijvoorbeeld bijdragen aan (zelf)monitoring, weten we welke belangen er spelen. En welke stakeholders er betrokken zijn tussen de eerste en de tweede lijn zorg. Eerder schreef ik al eens het artikel Stakeholder management bij digitale innovatie in de zorg - hoe pak je dat aan? Omdat we weten hoe belangrijk het is om alle betrokken partijen te betrekken in een zorginnovatieproject.